W dniu 9 kwietnia 2024 roku Europejski Trybunał Praw Człowieka orzekł, że brak odpowiedniej reakcji Szwajcarii na kryzys klimatyczny stanowi naruszenie praw człowieka. Jest to przełomowe orzeczenie w sprawie zmian klimatycznych, które może mieć konsekwencje globalne.
Europejski Trybunał Praw Człowieka (ETPC) w Strasburgu wydał wyrok w sprawie wniesionej przeciwko rządowi szwajcarskiemu przez ponad 2000 szwajcarskich kobiet, w większości w wieku powyżej 70 lat. Aktywistki argumentowały swoje stanowisko wskazując, że fale upałów spowodowane zmianami klimatycznymi wpływają na zdrowie i jakość życia ludzi, narażając ich na ryzyko śmierci. Trybunał orzekł, że rząd szwajcarski naruszył prawa człowieka ze względu na „znaczące luki” w przepisach krajowych mających na celu redukcję emisji gazów cieplarnianych oraz nieosiągnięcie poprzednich celów w zakresie zmian klimatycznych. Stanowi to naruszenie prawa człowieka do skutecznej ochrony przed „znaczącymi negatywnymi skutkami zmian klimatycznych dla życia, zdrowia, dobrostanu i jakości życia” – stwierdził sąd w oświadczeniu. Warto zaznaczyć, że jest to pierwsza sytuacja, w której sąd rozstrzygnął spór klimatyczny. Orzeczenie strasburskiego Trybunału, od którego nie można się odwołać, może zmusić rząd Szwajcarii do intensywniejszych działań na rzecz ograniczenia emisji gazów cieplarnianych, w tym do korekty swoich celów w sferze redukcji emisji, aby były zgodne z paryskim porozumieniem klimatycznym.
Zdaniem ekspertów decyzja sądu, wydana na gruncie Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, może wpłynąć na inne sprawy dotyczące zmian klimatycznych, oparte na prawach człowieka, toczące się przed sądami międzynarodowymi i otworzyć furtkę dla wielu podobnych spraw w przyszłości.
Trybunał jednocześnie oddalił dwie podobne sprawy: jedną wniesioną przez byłego mera miasteczka Grande-Synthe przeciw rządowi Francji za brak walki ze zmianami klimatu i sześciu młodych Portugalczyków przeciw 32 rządom europejskim.
Biorąc pod uwagę sytuację pogłębiania się kryzysu klimatycznego, należy stwierdzić, że spory klimatyczne stają się coraz bardziej popularnym narzędziem wymuszającym na rządzie działania na rzecz klimatu. Wydany 9 kwietnia 2024 roku wyrok na korzyść Szwajcarek może stanowić dla sądów w Europie i poza jej granicami precedens wobec rosnącej liczby spraw odnoszących się do zmian klimatycznych na gruncie praw człowieka.
Wiktoria Górnaś
Grafikę stworzono przy użyciu narzędzia Microsoft Copilot.
